Elektro Bağlamada Elektronik Bağlantılar ve Devreler Nasıl Olmalı?

Elektro bağlamaların tonlaması etkileyen en önemli husus, saz içerisinde yapılan elektronik bağlantılar, elektronik devreler ve kullanılan elektronik malzemelerdir. Aşağıdaki resimde iyi – kötü örnek bağlantılar görülmektedir.

Manyetik alıcılar vasıtasıyla değişken elektrik sinyallerine dönüştürülen ses sinyalleri, değişik elektronik devre elemanları ve bağlantı yöntemleriyle düzenlenerek yükseltici (önyükselteç, anfi, mikser,..vs) sistemlere aktarılarak duyulabilir ses sinyalleri haline getirilmelidir. Müzisyenler tarafından “ton devresi” olarak adlandırılan sistemler, değişik özelliklerde olmak üzere tam da bu işlevi yerine getirmektedir.
Yaygın olarak elektro bağlamalarda kullanılan iki tip ton devresi vardır.
Pasif Ton Kontrol Devresi : Manyetik alıcılar tarafından oluşturulan elektrik sinyalleri, değişik anahtarlama, seviye kontrolü ve pasif filitreleme yapılarak yükseltici cihazlara iletilir. Sinyal seviyelerinde herhangi bir yükseltme uygulanmadığı gibi kullanılan elektronik devre elemanları sebebiyle orijinal sinyal seviyesinde bir miktar azalmaya da sebep olmaktadır. Bu tip ton kontrol devrelerinin büyük ses sistemlerinde kullanılması durumunda, sinyal seviyesi yetersiz kalmakta ve devre ile sistem arasında sinyal yükseltme sistemleri (pedal, prosesör,..vs) kullanılması ihtiyacı duyulmaktadır. Çanta anfi olarak bilinen küçük sistemlerde ise, genellikle bu cihazların önyükseltme devreleri daha güçlü olduğundan dolayı sinyal zayıflığı problemi daha az hissedilmekte veya hiç hissedilmemektedir.
Aktif Ton Kontrol Devresi : Manyetik alıcılar tarafından oluşturulan elektrik sinyalleri, değişik anahtarlama, seviye kontrolü, aktif filitreleme ve önyükseltme yapılarak yükseltici cihazlara iletilir. Manyetiklerden alınan sinyaller, aktif filitreleme ve önyükseltme işleminden geçirilerek çıkışa verilmektedir. Bu tip ton kontrol devrelerinin büyük ses sistemlerinde kullanılması durumunda, sinyal seviyesi yetersizliği problemi yaşanmaz, araya (sinyal yetersizliği sebebiyle) pedal, prosesör benzeri ilave sistemler koyma ihtiyacı olmaz.

Ton kontrol sistemlerinin uzun uzun anlatılması gereken teknik detayları olmakla birlikte, müzisyenleri bu teknik detaylara boğmak yerine, teknik bilgisi olmayan insanların konuyla ilgili dikkat etmesi gereken önemli hususları sıralamak en doğrusu olacaktır. İdeal bir ton kontrol sistemi aşağıda sıralanan özelliklere dikkat edilerek oluşturulmalıdır.
a. Mutlaka kaliteli ve doğru değerlerde elektronik devre elemanları kullanılmalıdır. Anahtarlama (switches) ve seviyelendirme (potansiyometre) elemanlarının niteliği ve kalitesi devrede çok önemlidir.
b. Devre üzerindeki kablolama olabilecek en az seviyede tutulmalı, bağlantılar kablo ile yapılmak yerine elektronik devre kartları (PCB) ile yapılmalıdır.
c. Devrede kullanılacak kablolarda, çok damarlı kaliteli bakır kablolar tercih edilmelidir. Tek damar kablolar (zil teli benzeri) kesinlikle kablolamada kullanılmamalıdır.
d. Manyetik alıcı kablolarına ek yapılmaktan kaçınılmalı, ihtiyaç olması durumunda bu kablolar orijinal kabloları ile eksiz şekilde değiştirilmelidir.
e. Devre ile çıkış jakı arasında mutlaka kaliteli blendajlı (koaksiyel) kablo kullanılmalıdır.
f. Devrede kullanılan tüm pasif elemanların (switche, potansiyometre, jak,..vs) şasileri kaliteli ve çok damarlı bakır şasi kablosu ile birleştirilmeli ve bu bağlantı devrenin ortak şasisine bağlanmalıdır.
g. Devrenin monte edileceği ahşap parçanın arka yüzeyi, alüminyum veya bakır folyo ile tamamen kaplanarak ortak şasi oluşturulmalıdır.
h. Aktif önyükselteç devresi kullanılması durumunda; bu devrenin düzgün tasarlanmış olması, kaliteli devre elemanları kullanılarak tercihen ortak şasili çift katmanlı PCB üzerine uygulanmış olmasına dikkat edilmelidir.
i. Devre üzerindeki tüm lehimleme işlemlerinin uygun ölçüde ve kaliteli şekilde yapılmış olmalı; soğuk lehim olarak bilinen hatalı lehimleme işlemlerinin olmaması gerekmektedir.

Son olarak, ilgilenenler için, (Necarman Manyetikleri renk kodlamasıyla) pasif ton kontrol devre şemasını paylaşalım.